Latin diminutive

From Wikipedia, the free encyclopedia

The Latin language has a robust diminutive-forming system. There are many diminutive suffixes: those in calculus, axilla, fistula, and areola to start. There is often more than one correct way to form a diminutive, and many more incorrect ones.

The masculine, feminine, and neuter diminutives often end in -us, -a, and -um.

  • later, -is (m.) > later-cul-us (m.)
  • mulier, -is (f.) > mulier-cul-a (f.)
  • tūber, -is (n.) > tūber-cul-um (n.)

There are exceptions. These masculine words end in -a:

  • scurr-a (m.) > scurr-ul-a (m.)
  • vern-a (m.) > vern-ul-a (m.)

Many have a vowel, followed by one or two ls, followed by the endings just mentioned. Here we see stem + 'ul' + ending.

xxx Exempla
principale deminutivum
alterius generis
deminutivum
eiusdem generis
ac-us (f.) aculeus (m.)
calx, calc-is (f.) calc-ulus (m.)
can-is, -is (m./f.) can-īcula (f.)
catēn-a (f.) catēl-lus (m.) catēl-la (f.) / catēn-ula (f.)
cicer, -is (n.) cicer-cula (f.)
convent-us, -ūs (m.) convent-iculum (n.)
curr-us, -ūs (m.) curr-iculum (n.)
diē-s (m./f.) diē-cula (f.)
galēr-us (m.) galēr-iculum (n.)
gust-us, -ūs (m.) gust-ulum (n.)
linter, lintr-is (f.) lintr-iculus (m.)
nŭx, nŭc-is (f.) nŭc-(u)leus (m.) nŭc-ula (f.)
pistrīn-um (n.) pistrīl-la (f.)
rān-a (f.) rān-unculus (m.) rān-ula (f.)
statu-a (f.) stat-unculum (n.)
ungu-is, -is (m.) ung-ula (f.) ungu-iculus (m.)
vepr-ēs, -is (m.) vepr-ēcula (f.)

The rules can be a bit involved. The diminutive depends on the gender, declination (first, second, etc) and the root's ending.

First and second declination[]

Conspectus parvus[]

Stirpes
exeuntes
in:
Formatio
deminutivi
Exempla Vide
 :
principale deminutivum 1 deminutivum 2
- + -ul- hort-us hort-ul-us
-e- / -i- + -ol- calce-us calce-ol-us
-ul- -ul- > -ell- ocul-us ocel-l-us
-ul- > -ill- bacul-um bacil-l-um
muta + r -r- > -ell- umbr-a umbel-l-a
-er- -er- > -ell- oper-a opel-l-a oper-ul-a
-ēn- -ēn- > -ēll- catēn-a catēl-l-a catēn-ul-a
-ĭn- -ĭn- > -ell- pāgĭn-a pāgel-l-a pāgĭn-ul-a
-īn- -īn- > -īll- crumīn-a crumīl-l-a
vāgīn-a vāgīn-ul-a
-ōn- -ōn- > -ōll- corōn-a corōl-l-a corōn-ul-a
-gn- -gn- > -gill- pugn-us pugil-l-us
agn-us agn-ell -us
-mn- -mn- > -mell- column-a columel-l-a
aerumn-a aerumn-ul-a
-aul-
-āl-
-ēl-
-aul- > -auxill-
-āl- > -axill-
-ēl- > -exill-
paul-us pauxil-l-us paul-ul-us

Regula Generalis[]

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
principalis
vīc-us vīc-ulus
fīc-us (f.) fīc-ula
port-a port-ula
scurr-a (m.) scurr-ula (m.)
crust-um crust-ulum

Stirpes in vocalem exeuntes[]

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
principalis
gladi-us gladi-olus
besti-a besti-ola
palli-um palli-olum
calce-us calce-olus
āre-a āre-ola hirne-a hirn-ula
horre-um horre-olum

In the first declanation, -ia can become =illa or =ola. (Lucia → Lucilla, sed Tullia → Tulliola).

Roots with -ul-[]

Nomina quorum stirps exit in -ul- (seu principalia seu deminutiva) in deminutione (seu prima seu secunda) illud -ul- mutant in -ell- aut -ill-. Regulam tamen discernere difficile est. In tabula supposita multorum vocabulorum quorum stirps in -ul- exit deminutiva data sunt. Eis quae ipsa deminutiva sunt, principalia sunt praeposita, significatu tamen admodum differentia in parenthesibus () inclusa. Qui systema viderit, dicat!

Stirpes
exeuntes
in:
-
(Principale)
Principale
deminutivum primum
deminutivum
deminutivum secundum
in -ELL- in -ILL-
-B(UL)- - fābul-a fābell-a
- tābul-a tābell-a
-C(UL)- - ancul-a ancill-a
- bacul-um bacill-um
- crepitācul-um crepitācill-um
cōdex cōdicul-us cōdicill-us
mollis (adi.) mollicul-us (adi.) mollicell-us (adi.)
(pēnis) pēnicul-us pēnicill-us
avis avicul-a aucell-a
locus locul-us locell-us
- ocul-us ocell-us
- pōcul-um pōcill-um
bucca buccul-a buccell-a
porcus porcul-us porcell-us
furca furcul-a furcill-a
-D(UL)- haedus haedul-us haedill-us
-F(UL)- offa offul-a ŏfell-a
-G(UL)- - angul-us angell-us
- singul-us (adi.) singill-atim (adv.)
- cingul-um cingill-um
(unguis) ungul-a ungell-a
-M(UL)- mamma mammul-a mill-a
-N(UL)- āgnus) āgnul-us āgnell-us
(ānus) ānul-us ānell-us
-P(UL)- - manipul-us manipell-us
pūpus/-a pūpul-us/-a pūpill-us/-a
-R(UL)- murmur murmurul-um murmurill-um
turtur turturul-a turturill-a
-S(UL)- caps-a capsul-a capsell-a
pūsus pūsul-us pŭsill-us
-T(UL)- aries arietul-us arietill-us
- catul-us/-a catell-us/-a
cist-a cistul-a cistell-a
pūtus pūtul-us pŭtill-us
- situl-a sitell-a

Roots with -r-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Regulam generalem
secuta
principale deminutivum principale deminutivum
cons. + r libĕr, libr-i libel-lus
umbr-a umbel-la
fenestr-a fenestel-la fenestr-a fenestr-ula
sacr-um sacel-lum
-ĕr- misĕr, misĕr-i (adi.) misel-lus misĕr, misĕr-i (adi.) misĕr-ulus
tenĕr, tenĕr-i (adi.) tenel-lus tenĕr, tenĕr-i (adi.) tenĕr-ulus
puĕr, puĕr-i puel-lus puĕr, puĕr-i puĕr-ulus
opĕr-a opel-la opĕr-a opĕr-ula
tessĕr-a tessel-la tessĕr-a tessĕr-ula
camĕr-a camel-la littĕr-a littĕr-ula
patĕr-a patel-la
-ŏr- amphŏr-a ampul-la
-ŭr- satŭr, satŭr-i (adi.) satul-lus

Roots with -n-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Regulam generalem
secuta
principale deminutivum principale deminutivum
-ēn- catēn-a catēl-la /-lus (m.) catēn-a catēn-ula
cēn-a cēn-ula
habēn-a habēn-ula
harēn-a harēn-ula
vēn-a vēn-ula
ahēn-um ahēn-ulum
-ĭn- asĭn-us/-a asel-lus/-la domĭn-us domĭn-ulus
gemĭn-us gemel-lus
fēmĭn-a fēmel-la sarcĭn-a sarcĭn-ula
fiscĭn-a fiscel-la fuscĭn-a fuscĭn-ula
pāgĭn-a pāgel-la pāgĭn-a pāgĭn-ula
lāmĭn-a lāmel-la
patĭn-a patel-la
-īn- bovīn-us (adi.) bovīl-lus gallīn-a gallīn-ula
catīn-us catīl-lus piscīn-a piscīn-ula
lupīn-us lupīl-lus spīn-a spīn-ula
crumīn-a crumīl-la vāgīn-a vāgīn-ula
salīn-um salīl-lum
pulvīn-us pulvīl-lus
pistrīn-um pistrīl-la (f.)
vīn-um vīl-lum
-ōn- corōn-a corōl-la corōn-a corōn-ula
persōn-a persōl-la caupōn-a caupōn-ula
zōn-a zōn-ula
-gn- pugn-us pugil-lus agn-us agn-ellus
sign-um sigil-lum
tign-um tigil-lum
-mn- column-a columel-la aerumn-a aerumn-ula
lāmn-a lāmel-la lāmn-a lāmn-ula
scamn-um scabel-lum
scabil-lum
scamil-lus (m.)
domn-a domn-ula

Roots with -xill-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-aul-
-āl-
-ēl-
paul-us (adi.) pauxil-lus paul-us (adi.) paul-ulus
pāl-us paxil-lus
tāl-us taxil-lus
āl-a axil-la āl-a āl-icula
māl-a maxil-la
vēl-um vexil-lum

Exceptions[]

deminutiva
exeuntia
in:
Exempla
principale deminutivum
irregulare
deminutivum
regulare
-CUL- lagoen-a / lagōna lagun-cula
-ĀCUL- vern-a (m.) vern-āculus (m. / adi.) vern-ula (m.)
-ICUL- āl-a āl-icula axil-la
bland-us (adi.) bland-iculus bland-ulus
galēr-us (m.) galēr-iculum (n.)
montān-us (adi.) montān-iculus
pann-us pann-iculus pann-ulus
pugn-a pugn-icula
thyrs-us thyrs-iculus
uter-us utr-iculus
-IOL- sigill-um sigill-iolum
tympan-um tympan-iolum
-UNCUL- av-us av-unculus
lemb-us lemb-unculus
mendāci-um mendāci-unculum
petas-us petas-unculus
rān-a (f.) rān-unculus (m.) rān-ula (f.)
statu-a (f.) stat-unculum (n.)
tuguri-um tuguri-unculum tuguri-olum
-USCUL- rām-us rām-usculus rām-ulus
-ULEUS equ-us ec-uleus ec-ulus / equolus

Third declination[]

in -es, -is & -e

Nomina
exeuntia
in:
Formatio
deminutivi
Exempla Vide
 :
principale deminutivum 1 deminutivum 2
-ēs -ēcul- vulp-ēs vulp-ēcul-a
-is -icul- nāv-is nāv-icul-a
-icul- rēt-ĕ rēt-icul-um

More nouns, third declination

Stirpes
exeuntes
in:
Formatio
deminutivi
Exempla Vide
 :
principale deminutivum 1 deminutivum 2
-c- / -g- + -ul- făx, făc-is făc-ul-a
-t- / -d- + -ul- nepōs, nepōt-is nepōt-ul-us
+ -icul- anăs, anăt-is anăt-icul-a
-p- / -b- + -icul- plēbs, plēb-is plēb-icul-a
-n- -ōn- > -uncul- ratio, ratiōn-is ratiun-cul-a
-ĭn- > -uncul- homo, homĭn-is homun-cul-us
-r(r)- / -l(l)- + -cul- mulier, -is mulier-cul-a
-r- < -s- + -cul- mūs, mūr-is mūs-cul-us
rūmor, rūmōris rūmus-cul-us
plures cons. + -icul- venter, ventr-is ventr-icul-us

Nouns in -ēs, -is[]

Nomina
exeuntia
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-ēs, -is vulp-ēs, -is vulp-ēcula saepēs, -is saep-icula
nūb-ēs, -is nūb-ēcula
vepr-ēs, -is (m.) vepr-ēcula (f.)

Nouns in -is, -is (m./f.) or -ĕ, -is (n.)[]

Nomina
exeuntia
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-is, -is (m./f.)
-ĕ, -is (n.)
turr-is, -is turr-icula vall-is, -is vall-ēcula
nāv-is, -is nāv-icula vīt-is, -is vīt-ēcula (iuxta vīt-icula)
ign-is, -is ign-iculus corb-is corb-ula
fort-is, -is (adi.) fort-iculus virid-is, -is (adi.) virid-ulus
rēt-ĕ, -is (n.) rēt-iculum ass-is, -is ass-ula
can-is, -is (m./f.) can-īcula (f.) iuven-is, -is iuven-culus
cut-is, -is cut-īcula
febr-is, -is febr-īcula

Roots with -c- & -g-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-c-
-g-
făx, făc-is făc-ula
nŭx, nŭc-is (f.) nŭc-ula nŭx, nŭc-is (f.) nŭc(u)leus (m.)
rēx, rēg-is rēg-ulus
vōx, vōc-is vōc-ula
audāx, audāc-is (adi.) audāc-ulus
lanx, lanc-is lanc-ula lanx, lanc-is lanc-icula
falx, falc-is falc-ula falx, falc-is falc-icula
calx, calc-is (f.) calc-ulus (m.)

Roots with -t- et -d-[]

Stirpes
exeuntes
in:
deminutiva in -ul- deminutiva in -icul- Formae irregulares
principale deminutivum principale deminutivum principale deminutivum
-t-
-d-
nepōs, nepōt-is nepōt-ulus pyxis, pyxid-is pyxid-icula lapis, lapid-is lapil-lus
aetās, aetāt-is aetāt-ula anăs, anăt-is anăt-icula cor, cordis cor-culum
civitās, civitāt-is civitāt-ula lucuns, lucunt-is lucun-culus
mercēs, mercēd-is mercēd-ula pēs, pĕd-is pĕd-iculus pēs, pĕd-is pĕd-iolus / pĕt-iolus
caput, capit-is capit-ulum sors, sort-is sort-icula
glans, gland-is gland-ula puls, pult-is pult-icula
valens, valent-is (adi.) valent-ulus dens, dent-is dent-iculus
infans, infant-is (adi.) infant-ulus lens, lent-is lent-icula
blandiloquens, ~nt-is (adi.) blandiloquent-ulus fons, font-is font-iculus
adulescens, ~nt-is (adi.) adulescent-ulus pons, pont-is pont-iculus
ariēs, ariĕt-is ariĕt-illus pars, part-is part-icula

Roots with -p- et -b-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-p-?
-b-
plēbs, plēb-is plēb-icula (plēbēs, -is) plēb-ēcula
scrobs, scrob-is scrob-iculus
trabs, trab-is trab-icula (trabēs, -is) trab-ēcula

Roots with -n-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-n- ratio, ratiōn-is ratiun-cula
sermo, sermōn-is sermun-culus
lēno, lēnōn-is lēnun-culus lēno, lēnōn-is lēnul-lus
homo, homĭn-is homun-culus homo, homĭn-is homul-lus / homun-cio, ~ōnis
caro, carn-is carun-cula
pectĕn, pectĭn-is pectun-culus flumĕn, flumĭn-is flum-icellum
sanguis, sanguĭn-is sangun-culus

Roots with -r(r)- et -l(l)-et -s-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-r(r)- later, later-is later-culus later, later-is later-iculus
mulier, mulier-is mulier-cula fūr, fūr-is fūr-unculus
tūber, tūber-is tūber-culum turtŭr, turtŭr-is (m./f.) turtŭr-illa
cicer, cicer-is (n.) cicer-cula (f.) murmŭr, murmŭr-is (n.) murmŭr-illum
pauper, pauper-is (adi.) pauper-culus iecŭr, iecŏr-is iecus-culum
amātor, amātōr-is amātor-culus
soror, sorōr-is soror-cula
vēr, vēr-is vēr-culum
far, farr-is far-culum
-l(l)- mel, mell-is mel-culum
-s- vās, vās-is vās-culum

Roots with -r- and -s-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-r- ex -s- mās, măr-is (m. subst.) mās-culus (adi.)
pulvis, pulvĕr-is pulvis-culus
flōs, flōr-is flōs-culus
ōs, ōr-is ōs-culum
mūs, mūr-is mūs-culus
mūnŭs, mūnĕr-is mūnus-culum vetus, vetĕr-is (adi.) vet-ulus
corpŭs, corpŏr-is corpus-culum
meliŏr, meliōr-is (adi.) melius-culus
rūmŏr, rūmōr-is rūmus-culus
arbŏr, arbŏr-is arbus-cula
'iecur' iecŭr, iecŏr-is iecus-culum

Roots with -u- et -v-[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-u- sūs, sŭ-is (m./f.) sŭ-cula (f.)
-v- bōs, bŏv-is (m./f.) bū-cula (f.)

Stirpes in duas aut plures consonantes exeuntes[]

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
duas aut plures
consonantes
venter, ventr-is ventr-iculus păter, pătr-is păter-culus
linter, lintr-is (f.) lintr-iculus (m.) māter, mātr-is māter-cula
uter, utr-is utr-iculus frāter, frātr-is frāter-culus / frātel-lus
ācer, ācr-is (adi.) ācr-iculus
os, oss-is oss-iculum

Fourth declination[]

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
generalis
art-us art-iculus lac-us lac-usculus
vers-us vers-iculus
convent-us (m.) convent-iculum (n.) gust-us (m.) gust-ulum (n.)
curr-us (m.) curr-iculum (n.)
an-us (f.) an-icula dom-us (f.) dom-uncula /-uscula
man-us (f.) man-icula ac-us (f.) aculeus (m.)
corn-u corn-iculum
gen-u gen-iculum

Fifth declination[]

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
principalis
diē-s (m./f.) diē-cula (f.)
rē-s (f.) rē-cula (f.) rē-s (f.) rēs-cula (f.)
spē-s (f.) spē-cula (f.)
plēbē-s (f.) plēbē-cula (f.)


Retrieved from ""